Co to są klauzule abuzywne?
Według aktualnych uregulowań Kodeksu cywilnego, klauzule abuzywne (inaczej niedozwolone postanowienia umowne) to te postanowienia umowy podpisywanej z Klientem, które nie zostały uzgodnione z Konsumentem w sposób indywidualny i dodatkowo formują w sposób nieetyczny jego prawa i obowiązki.
Takie postanowienia znajdujące się w umowie dla Kredytobiorcy nie są wiążące, ale strony kontraktu, w którym występują te klauzule, są w pozostałym zakresie związane umową. Stwierdzenie, że określone postanowienia w umowie jest klauzulą abuzywną następuje, gdy spełnione będą razem dwa warunki:
- kształtowanie praw i obowiązków Klienta w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami,
- naruszenia interesów Konsumenta.
Zaopiniowania zgodności nieustalonych indywidualnie postanowień zawartych w umowie z dobrymi obyczajami odbywa się w odniesieniu do stanu z dnia podpisania umowy. Wówczas uwzględnia się treść umowy, warunki jej zawarcia oraz bierze się pod uwagę kontrakty pozostające w związku z umową, która obejmuje kontrolowane postanowienie. Ważne jest to, że w zakresie kontroli klauzuli abuzywnej uwzględnia się także siłę pozycji spornej stron, a oczywiste jest, iż Kredytodawcy są znacznie silniejszą stroną.
Opiniując sprzeczność z dobrymi obyczajami uwzględnia się także, czy w sytuacji, gdy bank traktujący Kredytobiorcę w sposób sprawiedliwy mógłby racjonalnie spodziewać się, że Klient wyraziłby zgodę na niepewne postanowienia wzorca wyniku indywidualnych negocjacji.
Opiniując natomiast czy nastąpiło rażące naruszenia interesów Frankowicza, należy określić, w jakim zakresie podpisana umowa przyczynia się do postawienia Kredytobiorcę w mniej korzystnym świetle w porównaniu z normami dyspozytywnymi, które warunkowałyby stosunek prawny między Kredytodawcą a Kredytobiorcą przy braku odmiennej decyzji.
Znaczna nierównowaga nie musi odnosić się do różnic (pod względem ekonomicznym) obopólnych świadczeń stron kontraktu.
Może ona być efektem dostatecznie zasadniczego naruszenia sytuacji prawnej Kredytobiorcy – ograniczenia praw wynikających z umowy i adekwatnie do przepisów prawa, trudności w stosowaniu tych praw lub nałożenia na Frankowicza kolejnego obowiązku, którego nie ma w przepisach prawa.
Samo sprawdzenie, czy określone postanowienie umowne jest zabronione, powinno mieć względzie jego treść, warunki wyrażania przez Klienta zgody na podpisanie umowy z postanowieniem nieuzgodnionym indywidualnie.
Koniecznie należy zwrócić uwagę na niesprecyzowane zapisy w umowie, ponieważ niski stopień transparentności umowy może być podstawą do uznania jego abuzywności.